W banku centralnym Kowalski kredytu nie dostanie

Narodowy Bank Polski nie udziela kredytów. Wpływa za to na oprocentowanie kredytów udzielanych przez inne banki i przyjmowanych przez nie depozytów.

Większość państw na świecie ma swój bank centralny. My w Polsce mamy Narodowy Bank Polski (NBP), który pod tą nazwą funkcjonuje od 1945 roku. Jednak dyskusje o potrzebie stworzenia banku centralnego trwały od lat 70. XVIII, jeszcze w czasach I Rzeczpospolitej. Powstały za czasów Królestwa Polskiego, w 1828 r. Bank Polski był jednym z pierwszych banków centralnych w świecie. Wcześniej banki takie powstały w Szwecji, Anglii i Francji. Ale nie tylko przez wzgląd na historię i długą tradycję bank centralny jest najważniejszym bankiem w kraju. Jest najważniejszy ze względu na funkcje, które pełni w państwie. O randze NBP świadczyć może fakt, że jest on umocowany w Konstytucji RP, gdzie w artykule 227 czytamy, że przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej państwa . NBP ma też swoją odrębną ustawę – Ustawę o Narodowym Banku Polskim, która uściśla cele NBP zarysowane w Konstytucji. Głównym celem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. NBP ma również za zadanie wspierać politykę gospodarczą rządu, jeśli nie ogranicza to jego podstawowego celu.

Narodowy Bank Polski wspólnie z Europejskim Bankiem Centralnym i narodowymi bankami centralnymi  krajów członkowskich UE tworzą Europejski System Banków Centralnych (ESBC). Powstał on 1 czerwca 1998 roku i skupia także banki centralne tych państw, które dotąd nie przyjęły euro (obok Polski to m.in. Czechy i Węgry, ale również Dania, Szwecja i Wielka Brytania). Te państwa w ramach Systemu mogą prowadzić własną politykę pieniężną, ale są wyłączone z procesu decyzyjnego dotyczącego wspólnej waluty.

Narodowy Bank Polski jako bank centralny nie przyjmuje depozytów osób fizycznych i nie udziela im kredytów. W czasach komunistycznych polski bank centralny prowadził prywatne konta osób fizycznych, jednak późniejsze zmiany Ustawy o NBP uniemożliwiły to, czyniąc z banku centralnego „bank dla banków” i „bank dla państwa”, który nie działa dla zysku. Działa dla państwa.

FUNKCJE NBP

Jedną z podstawowych funkcji banku centralnego jest emisja pieniądza. To Narodowy Bank Polski ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce, czyli banknotów i monet złotowych. Bank określa też wielkość emisji pieniędzy oraz moment wprowadzenia ich do obiegu. Tym sposobem bank centralny reguluje ilość pieniądza w obiegu tak, aby nie było go na rynku zbyt mało, ani zbyt dużo.

Dla banków komercyjnych działających na terenie Polski, bank centralny pełni funkcję banku banków. Mówiąc najprościej, NBP przyjmuje środki banków w depozyt, jeśli mają ich za dużo, i pożycza im gotówkę, jeśli jej mają za mało.  Banki mogą wystąpić do NBP z wnioskiem o kredyt lombardowy lub redyskontowy. Ponadto banki komercyjne mają obowiązek przekazania na depozyt w NBP tzw. rezerwy obowiązkowej (obecnie 3,5 proc. wartości zgromadzonych depozytów). Rezerwa obowiązkowa ograniczając wysokość środków pozostających w dyspozycji banków komercyjnych ma wpływ na wielkość kredytów udzielanych przez te banki. Jej istnienie ułatwia również wzajemne rozliczenia pomiędzy bankami, które utrzymują rezerwy obowiązkowe w banku centralnym. Poza tym organizuje NBP system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym. Oprócz tego bank centralny nadzoruje systemy płatności w Polsce, w tym płatności bezgotówkowe. NBP aktywnie uczestniczył w pracach na rzecz obniżenia opłaty interchange, czyli prowizji pobieranej przez wydawców kart płatniczych od każdej bezgotówkowej transakcji.

Bank centralny pełni również funkcję banku państwa. To w NBP znajdują się rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, oraz jednostek budżetowych (np. urzędów skarbowych) i państwowych funduszy celowych (np. Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych).

Oprócz tego bank centralny przeprowadza w imieniu państwa operacje finansowe w kraju i za granicą. Zarządza oficjalnymi aktywami rezerwowymi, które aktualnie wynoszą ok. 80 mld euro. Tworzą je waluty obce, głównie dolar amerykański i euro, a także złoto i tzw. SDR-y, czyli jednostki rozliczeniowe Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

CENTRALNE ZARZĄDZANIE

Jak każdy inny bank również bank centralny zarządzany jest przez Prezesa i Zarząd. Prezes jest powołany i odwoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP. Kadencja Prezesa NBP trwa sześć lat, przy czym ta sama osoba nie może być Prezesem dłużej niż przez dwie kolejne kadencje. Prezes NBP przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej i Zarządowi. Ponadto może on m.in. reprezentować Polskę w międzynarodowych instytucjach finansowych.

Zarząd NBP powoływany jest przez Prezydenta RP na wniosek Prezesa NBP i składa się on z sześciu do ośmiu osób, spośród których wybieranych jest dwóch zastępców Prezesa. Zarząd NBP jest odpowiedzialny przede wszystkim za politykę kursową nadzoruje operacje otwartego rynku, dbając o kształtowanie się krótkich rynkowych stóp procentowych jak najbliżej stóp NBP ustalonych przez Radę Polityki Pieniężnej – trzeciego, obok Prezesa i Zarządu, organu Narodowego Banku Polskiego.

RADA RADZI

Rada Polityki Pieniężnej (RPP) powstała stosunkowo niedawno, w lutym 1998 r. jako organ NBP kreujący politykę pieniężną Polski. Skład Rady tworzą Przewodniczący, którym jest Prezes NBP, oraz dziewięciu członków powołanych w równej liczbie trzech przez Prezydenta RP, Sejm i Senat na sześcioletnią kadencję. Przy czym należy dodać, że – w odróżnieniu od Prezesa i Zarządu – członkiem RPP można być tylko jedną kadencję. 

Zgodnie z Konstytucją RPP odpowiada za wartość polskiego pieniądza, czyli de facto za utrzymanie stabilnego poziomu cen. RPP ustala corocznie założenia polityki pieniężnej, RPP ma zagwarantowaną prawem niezależność, w tym polityczną, dlatego członkowie Rady powoływani są na sześć lat bez możliwości odwołania w trakcie kadencji, ale i bez możliwości jej powtórzenia.

Obowiązków Rady Polityki Pieniężnej nie wyczerpuje kształtowanie stóp procentowych. Oprócz tego Rada określa też zasady operacji otwartego rynku oraz trybu utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Zatwierdza plan finansowy oraz sprawozdanie z działalności NBP. Wszystkie decyzje RPP  i skrócone opisy dyskusji w trakcie posiedzeń decyzyjnych publikowane są na stronie internetowej NBP.

STOPY PODSTAWĄ GOSPODARKI

Comiesięczne posiedzenia Rady Polityki Pieniężnej dotyczącej wysokości stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego to wyjątkowo ważne wydarzenia dla gospodarki. Decyzja o stopach poprzedzona jest wnikliwą analizą i oceną sytuacji makroekonomicznej i finansowej w Polsce. Wysokość stóp procentowych jest bowiem kluczowa dla procesów gospodarczych, ponieważ stanowi koszt pozyskania pieniądza przez kredytobiorców lub wynagrodzenie za jego udostępnienie. Ale jak może na nią wpływać NBP? Otóż, oprocentowanie operacji na rynku międzybankowym jest zależne od oprocentowania operacji otwartego rynku prowadzonych przez NBP, które mogą stanowić alternatywę dla pozyskania lub ulokowania środków pieniężnych przez banki. Te operacje prowadzone są po stopach ustalonych przez RPP. W zależności od stawek na rynku międzybankowym ustalane jest z kolei oprocentowanie kredytów hipotecznych. Z kolei czterokrotność najwyższej ze stóp procentowych NBP – stopy lombardowej – stanowi maksymalne oprocentowanie kredytów. Innymi słowy wysokość stóp NBP można tłumaczyć jako koszt pieniądza, czyli jako jego cenę na rynku międzybankowym i w gospodarce. 

Autor: Longina Grzegórska - Szpyt

PROJEKT REALIZOWANY ZE ŚRODKÓW NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO W RAMACH PROGRAMU EDUKACJI EKONOMICZNEJ.

Chcielibyśmy poznać Państwa opinie na temat artykułu o chwilówkach. Zachęcamy do wypełnienia ankiety.

Warunkiem uczestnictwa w konkursie będzie wypełnienie ankiety oraz przesłanie odpowiedzi na pytanie konkursowe. Najciekawsze propozycje zostaną nagrodzone.