"Sieci”: UE – oligarchiczne superpaństwo w budowie

Tygodnik „Sieci” publikuje tekst Jacka Saryusza-Wolskiego, jednego z głównych negocjatorów przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, od 2004 r. deputowanego do Parlamentu Europejskiego, będący skróconą wersją artykułu, który powstał w związku z konferencją Instytutu De Republica i ukaże się wkrótce w wydawnictwie IDR.

Obecna sytuacja kształtująca się w Unii Europejskiej w ocenie Jacka Saryusza-Wolskiego nosi znamiona oligarchicznego superpaństwa w budowie. Czym charakteryzuje się to zjawisko i jakie cechy przejawia wspomniane superpaństwo?

Dzisiaj w ramach UE obserwujemy wiele niebezpiecznych działań i tendencji centralizacyjnych, jasno wskazujących, że to właśnie ta koncepcja jest promowana przez tzw. unijny mainstream (główny nurt sił politycznych i krajów), którą nazwę „grupą trzymającą władzę”. (…) przede wszystkim brak jest w systemie unijnym odpowiednich środków kontroli i równowagi, tzw. checks and balances. Nie funkcjonują mechanizmy, które mogłyby skutecznie bronić interesów mniejszych i średnich państw. Zamiast tego mamy do czynienia z tendencją do kreowania wewnątrzunijnego koncertu mocarstw, swoistego unijnego dyrektoriatu, który opiera się na zmowie dużych państw i ich akolitów oraz wykluczeniu pozostałych. W tle tej dominacji unijnego dyrektoriatu powstały sprzyjające warunki dla nieuczciwych praktyk i nieprawidłowości, takich jak korupcja, konflikty interesów, handel wpływami, płatna protekcja, uzurpacja kompetencji – wyjaśnia deputowany.

Czy istnieje jakaś alternatywna wizja, w której moglibyśmy zneutralizować wspomniane wypaczenia i nieprawidłowości? Saryusz-Wolski przedstawia koncepcję Unii opartej na równowadze instytucjonalnej oraz wskazuje różne działania, które mogą ją promować.

Narastająca centralizacja UE jest wyraźnie sprzeczna z literą i duchem traktatów, z zasadą pomocniczości i proporcjonalności. W systemach federalnych pomocniczość i federalizm są co prawda silnie powiązane, ale system UE jest znacznie bardziej złożony i stale ewoluuje, dlatego zasada pomocniczości powinna być szczególnie traktowana i prawidłowo oraz w pełni stosowana. Obecnie to nie jest ta Unia, do której aspirowaliśmy i wchodziliśmy. Trzeba zapewnić bardziej zrównoważony, wielopoziomowy system sprawowania rządów, wyposażony w mechanizmy kontroli i równowagi, by zapobiec nadmiernej centralizacji i zapewnić utrzymanie władzy blisko obywateli zgodnie z traktatową zasadą bliskości zawartą w art. 10 TUE oraz poddanie jej demokratycznej kontroli ­– podkreśla Wolski.

Deputowany w swoich rozważaniach mocno podkreśla, że obecnie rozwijająca się koncepcja ustroju UE jest coraz szerzej krytykowana. Padają również konstruktywne propozycje zmian.

Szczególna jest w tym rola Polski, która broniąc zasad zawartych w obecnych traktatach oraz samej Unii przed jej uprowadzeniem przez ideologiczne i centralizacyjne siły polityczne, znajduje się obecnie w awangardzie europejskiego eurorealizmu. Docierają sygnały, że w innych państwach też rodzą się próby sprzeciwu wobec centralistycznych uzurpacji Unii, a oczy wielu są skierowane właśnie ku Polsce. Sądzę, że istnieje potrzeba, by swoją rolę w tej materii odegrały polskie środowiska akademickie i eksperckie, stanowiąc zaplecze dla działań politycznych Polski ­– pisze Saryusz-Wolski.

Więcej w nowym numerze tygodnika „Sieci”. Artykuły z bieżącego wydania dostępne są online w ramach subskrypcji Sieci Przyjaciół: https://wpolityce.pl/tygodniksieci/wydanie-biezace.

Zapraszamy też do oglądania audycji telewizji wPolsce.pl.