Od czego zależy cena prądu?

Spółki energetyczne mają bardzo ograniczony wpływ na politykę cenową.

Spółki energetyczne mają bardzo ograniczony wpływ na politykę cenową. Ceny oferowane firmom i instytucjom publicznym wynikają z niezależnych od nich czynników, takich jak wzrost cen surowców spowodowany wojną na Ukrainie i wojną energetyczną wypowiedzianą przez Rosję Zachodowi.

Zgodnie z wynikającymi z prawa obowiązującego w Europie mechanizmami rynkowymi i giełdowymi przekłada się to właśnie na ceny. Obecnie firmy energetyczne współpracują z rządem nad rozwiązaniami prawnymi, które z jednej strony umożliwią złagodzenie wzrostu cen, a z drugiej zapewnią środki na transformację energetyczną i zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego.

Kiedy prąd jest najtańszy?

Rynek energii zorganizowano w taki sposób, by w pierwszej kolejności do systemu elektroenergetycznego trafiała energia produkowana przez jednostki o najniższym koszcie zmiennym wytwarzania. To tzw. reguła merit order. Im większe zapotrzebowanie na energię elektryczną, tym więcej coraz droższych jednostek wytwórczych jest angażowanych do zaspokojenia potrzeb rynku. Z kolei im mniejsze zapotrzebowanie, tym mniej jednostek jest potrzebnych w eksploatacji. Właśnie dlatego – zgodnie z zasadami rynku – prąd jest najtańszy wówczas, gdy jest najniższe zapotrzebowanie na energię, a cena rośnie wraz ze wzrostem popytu i włączaniem do systemu kolejnych elektrowni.

Zgodnie z prawem wyprodukowana energia elektryczna powinna być sprzedawana na giełdzie energii (nie licząc ustawowych wyjątków). Handel hurtowy odbywa się na rynku terminowym i spotowym, na którym ceny są wyznaczane w odniesieniu do ceny oferowanej przez najdroższą jednostkę wytwórczą pokrywającą zapotrzebowanie w danym momencie (tzw. cenę krańcową). Aktualna cena rynkowa ma wpływ na cenę oferowaną na rynku dnia następnego oraz w kontraktach terminowych, które już wprost przekładają się na ceny oferowane przez sprzedawców energii elektrycznej firmom, samorządom i instytucjom.

Energia w szczycie zapotrzebowania (tzw. peak) jest więc droższa niż poza szczytem (off-peak). Elektrownie konwencjonalne – węglowe i gazowe – mogą dostosowywać swoją produkcję do popytu oraz warunków rynkowych w ramach swoich technicznych możliwości. Z kolei podaż energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych (OZE) jest zależna wyłącznie od warunków atmosferycznych – kiedy zachodzi słońce lub ustaje wiatr, źródła OZE przestają produkować prąd, więc muszą zostać zastąpione przez elektrownie węglowe i gazowe.

Najtańszymi jednostkami wytwarzającymi energię elektryczną na polskim rynku są odnawialne źródła energii. Koszt inwestycji w ich przypadku jest relatywnie wysoki, jednak sam koszt zmienny produkcji energii pozostaje najniższy. Droższe w zestawieniu są jednostki zasilane węglem brunatnym i kamiennym, elektrownie szczytowo-pompowe, które pełnią również funkcję magazynów energii, oraz jednostki gazowe, których średni koszt wytworzenia jest obecnie najwyższy. Na wysokie koszty produkcji energii z węgla kamiennego i gazu wpływają zarówno rekordowo wysokie ceny tych surowców, jak i koszty zakupu praw do emisji dwutlenku węgla w systemie EU ETS.

Cena krańcowa

Dzięki mechanizmowi tzw. ceny krańcowej w całej Unii Europejskiej są promowane odnawialne źródła energii, które – choć ich funkcjonowanie jest uzależnione od sprzyjających warunków atmosferycznych – stają się bardziej opłacalną inwestycją.

To, na jakim poziomie ukształtuje się cena krańcowa, jest zależne zatem przede wszystkim od dwóch czynników:

- popytu na energię, czyli aktualnego zapotrzebowania rynku – gospodarstw domowych, firm, instytucji – im więcej energii zużywamy, tym droższa jednostka wytwórcza wyznacza jej cenę,

- podaży energii z najtańszych źródeł – im większą część zapotrzebowania pokryją OZE i najefektywniejsze elektrownie węglowe, tym mniej droższych jednostek wchodzi do systemu i tym niższa jest cena energii na rynku.

Ciekawe przykłady pokazujące, kiedy energia jest najdroższa, a kiedy najtańsza, podaje Polski Komitet Energii Elektrycznej (PKEE) dostępne pod adresem [https://pkee.pl/](https://pkee.pl/) oraz [https://liczysieenergia.pl/.](https://liczysieenergia.pl/)