Powstanie pomnik Polaków ratujących Żydów

prof. Jan Żaryn, redaktor naczelny

To była chwila, na którą czekaliśmy od niemal 20 lat. My, czyli Komitet dla Upamiętnienia Polaków Ratujących Żydów powstały w połowie lat 90. ubiegłego wieku z inicjatywy polskiej emigrantki z Kanady pani Anny Poray-Wybranowskiej. Pomnik stanie niemal w tym samym miejscu, w którym w czasie wojny przebiegała granica getta, wzdłuż kościoła katolickiego pw. Wszystkich Świętych. Proboszcz ks. prałat Marceli Godlewski oraz jego wikary ks. Antoni Czarnecki, a także pan Telesfor Wyrzykowski, sekretarz kancelarii parafialnej, nieśli różnorodną pomoc Żydom, zarówno katolikom, jak i wyznawcom judaizmu: chrzcili, fałszowali metryki, wyprowadzali z getta, żywili. Rada parafialna składała się z rodzin żydowskich, które mieszkały na terenie kościelnym.

Konkurs na pomnik ku czci Polaków ratujących Żydów został rozstrzygnięty! Monument jest jak wstęga, która ma wyrastać z placyku przy świątyni, a następnie oplatać arkady Marconiego i faliście zmierzać wzdłuż bocznej nawy kościoła (tam, gdzie dziś jest parkan) w stronę ulicy Świętokrzyskiej. Zostaną na niej umieszczone imiona i nazwiska – w sumie 10 tys. – tych, którzy zginęli bądź w inny sposób byli represjonowani za pomoc udzieloną Żydom, i tych, którzy niosąc pomoc, uniknęli zemsty ze strony okupanta. Zostaną umieszczone także tabliczki honorujące konkretne instytucje Polskiego Państwa Podziemnego, z Radą Pomocy Żydom „Żegota” na czele, oraz władzami RP na uchodźstwie, w końcu instytucje oraz osoby Kościoła katolickiego, szczególnie domy żeńskich i męskich zgromadzeń zakonnych.

Wyrazista i monumentalna wstęga ma przyciągać uwagę widza, nie tylko polskiego. Nasz Komitet od lat zbierał (i nadal zbiera) relacje od osób, które ratowały Żydów lub znały takie przypadki. Do dziś zebraliśmy ponad 800 relacji indywidualnych i grupowych. W sumie w relacjach tych znajduje się kilka tysięcy nazwisk ratowników. Lista osób powstająca w ramach spuścizny Komitetu wraz z innymi listami (polskich Sprawiedliwych Instytutu Yad Vashem na czele) stanie się podstawą do podjęcia decyzji o umieszczeniu danych imion i nazwisk Polaków na pomniku. Ostateczną decyzję będzie podejmować w tym względzie specjalna Komisja Historyczna. autopromocja

Jak zapowiedzieli organizatorzy konkursu – władze miasta Warszawy oraz Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa – podstawowe informacje pojawią się na pomniku zapewne w czterech językach: po polsku, angielsku, hebrajsku i po niemiecku.

Stolica Polski to miejsce, w którym zarówno Polacy, jak i turyści uczą się naszej historii, poznają najważniejsze jej karty umieszczone na mapie miasta w formie pomników, muzeów, nazw ulic i rond, w końcu tablic upamiętniających ludzi i wydarzenia. Warszawa, jak każda stolica państwa i narodu, musi być zatem dobrym podręcznikiem historii. Trudno zaś wyobrazić sobie dobry podręcznik do historii Polski bez rozdziału: Polacy ratujący Żydów w latach Zagłady.