Archiwum

W 100-lecie konstytucji marcowej

„W Imię Boga Wszechmogącego! My, Naród Polski, dziękując Opatrzności za wyzwolenie nas z półtorawiekowej niewoli, wspominając z wdzięcznością męstwo i wytrwałość ofiarnej walki pokoleń, które najlepsze wysiłki swoje sprawie niepodległości bez przerwy poświęcały, nawiązując do świetnej tradycji wiekopomnej Konstytucji 3-go Maja – dobro całej, zjednoczonej i niepodległej Matki-Ojczyzny mając na oku, a pragnąc Jej byt niepodległy, potęgę i bezpieczeństwo oraz ład społeczny utwierdzić na wiekuistych zasadach prawa i wolności, pragnąc zarazem zapewnić rozwój wszystkich Jej sił moralnych i materialnych dla dobra całej odradzającej się ludzkości, wszystkim obywatelom Rzeczypospolitej równość, a pracy poszanowanie, należne prawa i szczególną opiekę Państwa zabezpieczyć – tę oto Ustawę Konstytucyjną na Sejmie Ustawodawczym Rzeczypospolitej Polskiej uchwalamy i stanowimy”.

Powyższa preambuła konstytucji została napisana przez posła Związku Ludowo-Narodowego (czyli narodowej demokracji) i wiceprzewodniczącego Komisji Konstytucyjnej Sejmu Ustawodawczego ks. Kazimierza Lutosławskiego (1880–1924), słynnego kapłana i wychowawcy, harcerza, twórcy Krzyża Harcerskiego, polityka i publicysty, zdecydowanego antykomunisty, ze słynnej rodziny ziemiańskiej z Drozdowa koło Łomży. Był w sejmie jednym z aktywniejszych posłów, członkiem także komisji oświaty i spraw zagranicznych; świetny polemista, szczególnie zadziorny w dyskusjach z posłami koła żydowskiego. Miał w swojej biografii również tragiczne wątki związane z jego pobytem w Rosji wraz z rodziną, w tym z braćmi, którzy zostali aresztowani przez bolszewików i brutalnie zamordowani. W wojnie 1920 r. został kapelanem żołnierzy garnizonu warszawskiego. Był jednym z najwybitniejszych polskich narodowców, jak pisze jego biograf Mikołaj Kwiatkowski, autor hasła „Słownika biograficznego polskiego obozu narodowego” (wyd. IDMN – Neriton, 2021), którego marzeniem było „nasiąknięcie przez nacjonalizm polski uniwersalistycznym duchem chrześcijaństwa, który zwalczałby egoizm narodowy”. Ks. Kazimierz był przecież przede wszystkim kapłanem rzymskokatolickim, który dbał o to, by szczególnie młodzież, czy to narodowa, czy z KSMA „Odrodzenie”, zawsze umacniała związek między katolicyzmem i polskością.

Powyższa preambuła oddaje całą głębię polskiego dziedzictwa, którego nosicielami stali się twórcy konstytucji marcowej z 1921 r. Dla pokolenia ks. Lutosławskiego bohaterami byli bowiem twórcy Konstytucji 3 maja i kolejni patrioci polscy, którzy na wszelkie sposoby, mężnie, oddawali swe talenty i życie na rzecz niepodległości Polski. Pokolenie posłów SU mogło im wreszcie oddać należne honory, ale także żyć wedle pozostawionych przez nich drogowskazów. Ks. Lutosławski sam stał się kolejnym drogowskazem, gdy umierał nagle 5 stycznia 1924 r. w swoim dworze w Drozdowie na szkarlatynę, zarażony od dzieci, którym niósł pomoc i pociechę w Boże Narodzenie.

Konstytucja marcowa 1921 r. słusznie nosi nazwę demokratycznej i republikańskiej. Była jedną z najnowocześniejszych w ówczesnej Europie, wzorowaną na rozwiązaniach zachodnioeuropejskich, w tym głównie francuskich z 1875 r. Była owocem kompromisu politycznego, na który było stać przede wszystkim posłów prawicy – czyli właśnie obozu narodowego, najliczniej reprezentowanego w pierwszym sejmie po odzyskaniu niepodległości. To dzięki nim została uchwalona niemal w przededniu plebiscytu na Górnym Śląsku z 20 marca 1921 r., tak by dać dodatkowy oręż Polakom decydującym o przynależności tej najbogatszej z ziem Polski odrodzonej. Dzisiejszy porządek prawny jest oparty także na założeniach tamtej konstytucji. Obyśmy mogli zrozumieć, kto jest suwerenem: my, Naród Polski, ze swoją historią!

Jan Żaryn