Archiwum

„Lockdown to nie aspiryna”. O złożoności świata w czasie pandemii

W polskiej dyskusji o skuteczności covidowych obostrzeń dominuje skrajne upolitycznienie i myślenie życzeniowe. W sytuacji, gdy żaden pojedynczy umysł nie jest wstanie przerobić milionów już danych dotyczących koronawirusa, pojawiają się lekarze, którzy swoje domysły uznają za bardziej przenikliwe niż analizy całych instytucji naukowych, przerabiających algorytmy z użyciem najnowszych technologii.

Polską odsłoną kontrowersji koronawirusowych w debacie publicznej jest ostatni program „Warto rozmawiać” Jana Pospieszalskiego, ale punkt widzenia covidosceptyków pojawia się w mediach wszystkich krajów rozwiniętych.

O umiar i zrozumienie argumentów obu stron apeluje Vinay Prasad, profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Francisco, pytając w serwisie lekarskim Medpage Today, czy lockdowny działają, a jeśli tak, to w jakim stopniu? Lekarz, a jednocześnie badacz polityki zdrowotnej przypomina, że na całym świecie wprowadzono wobec pandemii wiele konkretnych polityk. Każdy lockdown był inny, obejmował inne branże, i to w różnym stopniu. Instytucje naukowe, think tanki i uniwersytety wydały tysiące analiz, których wnioski różnią się od siebie i właściwie zwolennik każdej strategii może wybrać sobie z tej zupy informacyjnej pasujące mu badania.

Nie sposób też porównywać rozrzedzonej ludnościowo Norwegii z ciepłym klimatem Teksasu, wyspiarskiej Danii i wyludnionej Litwy, rozprężonej społecznie Polski ze zdyscyplinowanymi mieszkańcami Korei Południowej. Przy tym wszystkim wypowiedzi ludzi z medycznym wykształceniem powinny być najbardziej ostrożne – to wobec nich w czasie pandemii działa prawo autorytetu i to ich słowa są brane jako ostateczny dowód naukowy. A u nas, jak to w republice sarmackiej bywa, każdy gada, co chce.

Telewizja publiczna z jednej strony wyraża troskę o obywateli i promuje postawy DDM (dystans, dezynfekcja, maseczka), z drugiej w renomowanym programie Jana Pospieszalskiego stawia tezę o pandemicznej przesadzie. Do tych rozbieżności i napięć dochodzi postulat ograniczenia emisji tego typu programów, co wywołało silne oburzenie zwolenników takich teorii, którzy uznali to za cenzurę. Spirala emocji rozpędza się na dobre, a zwracanie uwagi, by nosić maseczkę w miejscach publicznych, budzi już akt agresji, włącznie z rękoczynami. Wszystko idzie wedle scenariusza destabilizacji, nie zaś znalezienia jakiegokolwiek konstruktywnego rozwiązania i porozumienia.

Tym bardziej warto wsłuchać się w komentarz prof. Prasada, który z pokorą przyznaje: „lockdown to nie jest aspiryna, za każdym razem jego zastosowanie może przynieść inne efekty”. Że jego skutki nie są tak zero- -jedynkowe, jak oczekują tego komentatorzy. Zwraca uwagę na przenikanie się czynników zmniejszających liczbę zakażeń – zamknięcia firm, z psychologicznym efektem zmniejszania mobilności społecznej, różnych metod liczenia chorych i zakażonych. Tych zmiennych jest po prostu zbyt wiele, by oceniać to jednoznacznie, by z rzekomą precyzją osądzać skalę skuteczności rządowych działań.

Vinay Prasad opisuje, jak na rozprzestrzenianie się wirusa ma wpływ kultura danego kraju, dyscyplina społeczna, narracja mediów, dosłownie każdy aspekt życia codziennego, który w jednym kraju jest powszechny, winnym niespotykany.

Jednak najważniejszy morał z tekstu kalifornijskiego profesora jest właściwie jeden. Pokrywa się on z ostrzeżeniem noblisty Daniela Kahnemana o „pułapkach myślenia” czy uwagą politologa Giovanniego Sartoriego, który się obawiał, że eksperci z jednej wąskiej dziedziny czują się wszechwiedzący na płaszczyznach, o których de facto nie mają pojęcia. Ten apel o wstrzemięźliwość w wydawaniu osądów będzie raczej głosem wołającego na puszczy, ale może niektórych przekona, by nie traktować eksperckich komentarzy jako wyroków, a jedynie jako głos w dyskusji.

Przyglądając się trzem falom koronawirusa w Polsce, można zaobserwować wyraźne zmniejszenie liczby zakażeń po wprowadzaniu obostrzeń. Ito chyba jest element rozstrzygający.

Jakub Augustyn Maciejewski