Archiwum

Niemiec: nasz wróg, czy przyjaciel?

 W grudniu mija kolejna rocznica ataku mediów komunistycznych na Prymasa Tysiąclecia i Kościół katolicki w Polsce, dla którego pretekstem stał się słynny list (Orędzie) z 18 listopada 1965 r. zapraszający niemieckich biskupów do obchodów powszechnego w Kościele święta, jakim było 1000-lecie chrześcijaństwa w Polsce. Atak był perfidny i kłamliwy zarazem; zarzucono prymasowi Stefanowi Wyszyńskiemu, że wybiela zbrodnie niemieckie z czasów II wojny światowej, że nie dba o interes Polski, oddając prawa Niemcom do ziem zachodnich i północnych, że miesza się do polityki, która jest domeną „władzy ludowej”: PZPR i gwaranta jej istnienia w PRL, czyli komunistycznej Moskwy. Janusz Zabłocki, wówczas poseł na sejm PRL z ramienia koła Znak, zanotował w grudniu 1965 r. słowa Edwarda Gierka, za kilka lat następcy Władysława Gomułki, który z triumfem odnosił się do skuteczności propagandy ekipy jego poprzednika atakującej kłamstwem Polaków, ludzi wierzących: „Otóż mogę was zapewnić, […] że teraz po Orędziu, są oni w swojej masie nie z Wyszyńskim, ale z nami. Po raz pierwszy ma on przeciw sobie naród. I my to wykorzystamy”.

Od razu uspokoję Czytelników, że triumfalizm Gierka okazał się być przedwczesny. Już w styczniu 1966 r. komuniści postanowili „wykorzystać” nastrój społeczny, odmawiając prymasowi paszportu. Kardynał z Polski nie mógł zatem wziąć udziału w uroczystym rozpoczęciu obchodów milenijnych w Kościele Powszechnym, pod przewodnictwem papieża Pawła VI. Następnie, komuniści odmówili papieżowi przyjazdu do Polski. Cały „czar” prysł i Polacy wrócili do swych arcypasterzy. Historia ta dowodzi, jak ważną częścią naszego wspólnotowego dziedzictwa jest sąsiedztwo niemieckie. I pamięć!

Dziś, podejmujemy ten trudny temat, jako „dzieci Boże” Prymasa Tysiąclecia, wychowane na Orędziu. Podobnie jak autorzy tamtego historycznego tekstu, uważamy że wielokrotnie trudne i bolesne dla nas sąsiedztwo z Niemcami, nie determinuje przyszłości. Choćby dlatego, że historia naszych stosunków jest bogatsza, wpleciona w wydarzenia i postacie także chwalebne. Mamy przede wszystkim wspólne dziedzictwo chrześcijańskie, wspólnych świętych, wspólne domy monarsze za sprawą długoletnich związków małżeńskich, poczynając co najmniej od Rychezy żony króla Mieszka II i matki Kazimierza Odnowiciela, któremu zawdzięczamy uratowanie młodego państwa piastowskiego. Z kolei, pamiętamy jak niemiecki Kościół w Potrzebie pomagał naszemu Episkopatowi, jak Niemcy pomagali i wspierali nas, głownie materialnie, w latach stanu wojennego. Pamięć historyczna nie musi zatem być zdeterminowana i ograniczona do obrazów z drugowojennej przeszłości: dołów śmierci, rozstrzeliwań, obozów koncentracyjnych, czy nieludzkiego prawa i niewolniczej pracy oraz wypędzeń.

Jednocześnie, nie ma powodu byśmy jako naród doznali zbiorowej amnezji. Należymy do pokolenia, którego rodzice przeżyli II wojnę światową, a my wychowywaliśmy się w jej cieniu. Domy i mieszkania rodzinne naszych pradziadków i dziadków pozostały jedynie na fotografiach, jeśli i tych nie spalili Niemcy niszcząc stolicę po upadku Powstania Warszawskiego. W naszej zbiorowej pamięci pozostają także skutki wojny, bolesna przegrana, zmowa zwycięzców i bezskuteczny opór wobec nowego okupanta – bolszewickiego „wyzwoliciela spod faszyzmu”. Ta niewola, jedynie pośrednio zawiniona przez Niemcy trwała blisko 50 lat. Także pochłonęła ofiary.

Podnoszony dziś przez stronę polską temat reparacji wojennych stanowi zachętę, by współczesne Niemcy podjęły z nami dialog o trudnym sąsiedztwie. Niewypełnione zadośćuczynieniem narodowe rany, co i raz to odżywać będą. A krwawe obrazy z lat okupacji, podtrzymywane w złych intencjach, jak niegdyś za sprawą manipulatorów spod znaku sierpa i młota (a dziś ich następców), mogą po raz kolejny wzniecić wzajemną niechęć i stworzyć mur. Mijają lata, mijają kolejne szanse na pojednanie, a historia trwa i trwać będzie.

prof. Jan Żaryn