Archiwum

Hist(e)oryczny apel

Mamy tak niezwykłe dzieje, w tym biografie konkretnych ludzi, że nie sposób ominąć historii w naszej codzienności. Zderzamy się z historią choćby przy okazji jakże częstych rocznic. W tym numerze „wSieci Historii” sięgamy po niektóre z nich, sięgamy pamięcią m.in. do czasów nowożytnych, w tym do stałego niepokoju naszych przodków płynącego z sąsiedztwa wschodniego (400. rocznica rozejmu w Dywilinie – najlepszego z możliwych), wchodzimy także w kolejne miesiące II wojny światowej, by towarzyszyć przedstawicielom polskiej nauki, aresztowanym w listopadzie 1939 r. przez Niemców. W końcu przypominamy – dzięki współpracy z IPN – sylwetki kapłanów, głównie bł. ks. Jerzego Popiełuszki, w 35. rocznicę jego śmierci, wpisujących się jako męczennicy za wiarę i Ojczyznę w ciąg pokoleń polskich kapłanów. Polskie kapłaństwo zostało wyznaczone przez życie i odwagę św. Wojciecha, i to od niego pochodzi ta niezwykła misja Kościoła katolickiego w Polsce – nierozerwalnie związanego z obowiązkiem podtrzymywania w nas polskości, a w Europie wiary.

Wielu z nas, Polaków, nie czerpie jednak z tego, że mamy tak wspaniałe dziedzictwo, należnej radości. W początkach 2019 r., a zatem wkrótce po roku, w którym obchodziliśmy 100-lecie odzyskania niepodległości, Biblioteka Narodowa opublikowała wyniki sondażu. Są one zatrważające: „Jak wynika z sondażu przeprowadzonego na przełomie listopada i grudnia 2018 roku, lekturę przynajmniej jednej książki w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy zadeklarowało 37 proc. respondentów. Odnotowany spadek o jeden punkt procentowy (w porównaniu z poprzednim sondażem z 2018 roku) mieści się w marginesie błędu pomiaru. Oznacza to, że podstawowe wskaźniki czytelnictwa – mimo jednoprocentowej różnicy wyniku – są stabilne i nie zmieniły się w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy. Podobnie jak w roku ubiegłym 9 proc. Polaków zadeklarowało lekturę co najmniej siedmiu (i więcej) książek w ciągu roku”. 28 proc. badanych nie ma w swoim domu ani jednej książki. Co to oznacza? To znaczy, że ponad 60 proc. Polaków w ogóle nie sięga do książek, a zatem również historycznych. Oznacza to także, że ta część narodu zaspokaja głód wiedzy, odnoszącej się do przeszłości, za sprawą innych narzędzi – zapewne głównie internetu. Narzędzie to jest oczywiście przebogate, ale przecież książka nadal stanowi przestrzeń, w którą zanurzając się, odzyskuje się pełnię wolności. Obawiam się też, że Polacy w większości przestali także czytać periodyki historyczne, omijają programy telewizyjne (polskie i zagraniczne) traktujące o dziejach czy to Polski, Europy, czy świata. To one bowiem mogą pobudzić do dalszego zgłębiania wiedzy.

Większość moich przyjaciół i znajomych – podobnie jak rodzina – mieścimy się w tych 9 proc. czytających Polaków. Podobnie większość – jeśli nie wszyscy – czytelników „wSieci Historii”. Patrzę z zachwytem na najstarszych przedstawicieli moich wnucząt, jak pochłaniają książki, jedna po drugiej, czytają je o wiele szybciej niż ja, gdy miałem naście lat. Warto sobie zatem zadać pytanie: czy jesteśmy w stanie komunikować się jako wspólnota narodowa z sobą nawzajem, jeśli nie potrafimy już przeczytać całej Trylogii? Jeśli nie mamy woli, by trwać we wspólnym kanonie lektur? Pocieszające, że w wyniku ostatniej reformy edukacji w szkołach historia stała się przedmiotem formacyjnym, a nie zawodowym – dzięki temu jej program jest realizowany do ostatniego dzwonka lekcyjnego, do matury.

Jan Żaryn