Archiwum

Polak w Szwecji

Relacje polsko-szwedzkie są naznaczone pamięcią o potopie, o obronie Jasnej Góry przed heretykami i o rabunkach dzieł sztuki, o zniszczeniach zamków i dworów. Bliższa nam historia tych relacji jest z kolei bogata w dobrą pamięć o Szwedach, jak o prof. Andrzeju Uggli – z małżeństwa szwedzko-polskiego – mieszkającym w Sztokholmie, czy o hr. Folke Bernadotte, ratującym Polaków – więźniów obozów koncentracyjnych. O dobrej i złej pamięci szwedzko-polskich zmagań traktuje niniejszy numer.

Michała Bieniasza (1951–2014) poznałem w latach 90. XX w., gdy po raz pierwszy znalazłem się w Szwecji. Mieszkałem u Bożysława Kurowskiego w Lund, działacza obozu narodowego z pokolenia drugiej wielkiej emigracji niepodległościowej, który dał mi do niego numer telefonu. Zadzwoniłem do Michała Bieniasza do Skultuny, leżącej dobre kilkaset kilometrów od mojego ówczesnego miejsca zamieszkania. „Niech pan przyjeżdża” – usłyszałem. Przyjechałem. Przegadaliśmy chyba całą noc przy kieliszku dobrego koniaku, bo jego urocza żona, Estonka, i córka postanowiły nas jednak opuścić. Należał do pokolenia „Solidarności”, którego przedstawiciele postanowili wyemigrować na wieść o wybuchu stanu wojennego. Przybył do Szwecji w 1981 r. Został i niemal natychmiast wszedł do środka organizacji zakładanych przez pokolenie niepodległościowców. Już w 1985 r. został członkiem zarządu Rady Uchodźstwa Polskiego, a w 1989 r. delegatem do Rady Narodowej w Londynie, czyli do parlamentu emigracji polskiej, kierowanego przez Zygmunta Szadkowskiego. W 1989 r. został także prezesem oddziału szwedzkiego innej ważnej organizacji weteranów II wojny światowej, Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Szwecji, a – ostatecznie w 2002 r. – prezesem Kongresu Polaków w Szwecji. Podarował mi podczas naszego spotkania kilka numerów „Słowa”, pisma wydawanego przez niego jako organu KPwSz. Z zawodu był grafikiem i rysownikiem, a swoje prace prezentował nie tylko w Szwecji, lecz także m.in. we Francji. Projektował m.in. pomnik katyński w Sztokholmie. Był człowiekiem wszechstronnie uzdolnionym, świetnie radzącym sobie w Szwecji, a jednocześnie stale myślącym o Polsce i polskich sprawach. Żonaty z Estonką ma córkę – Polkę studiującą obecnie w Warszawie. Wysoko cenił Szwedów nie tylko za jasne reguły życia wprowadzone i obowiązujące w prawie stanowionym, lecz także za patriotyzm, którego symbolem jest obecna w wielu wolnostojących domach szwedzka flaga. Starannie składana wieczorem, rano ceremonialnie – choć nikt nie widzi – wciągana na maszt.

Należał do pokolenia, którego losy potoczyły się różnie. On sam, decydując się na pobyt poza ojczyzną, zdał sobie sprawę z ciągłości historycznej, w którą winien się wpisać: emigracyjną, nie z pokoleniem 1968, ale z lat II wojny światowej i walki o Niepodległą. Wszedł zatem jako ukształtowany patriota do instytucji zakładanych przez jego poprzedników: Romana Kobę, Norberta Żabę i właśnie Bożysława Kurowskiego, o którym piszę w niniejszym numerze „wSieci Historii”. Każdy z nich zasługuje dziś na przypomnienie – może szczególnie Norbert Żaba, przedwojenny polski dyplomata, w latach II wojny światowej pracownik poselstwa rządu RP na uchodźstwie w Helsinkach i w Sztokholmie. Po wojnie pozostał w Szwecji i był prezesem tamtejszego oddziału Zjednoczenia Polskiego, największej polskiej organizacji zrzeszającej powojenną emigrację niepodleg­łościową. Michał Bieniasz, działacz polonijny wspierający ludzi „Solidarności”, przejął sztandar walki o wolność od pokolenia pamiętającego II RP. Czy dzisiejsze pokolenia Polonii zdają sobie sprawę z dziedzictwa pozostawionego w ich nowych ojczyznach przez polskich niepodległościowców? O to dziedzictwo dziś wypada zadbać.        

Jan Żaryn