Archiwum

Majowa edukacja historyczna

W maju wypada porozmawiać o edukacji – tej powszechnej i tej skierowanej do młodego pokolenia Polaków. Z jednej strony to czas matur, z drugiej – książkowych targów. Możemy zatem poddać się refleksji dotyczącej stanu edukacji w Polsce, szczególnie nauczania historii w szkole.

Stan nauczania historii w szkole nie jest zadowalający. Ostatnia reforma edukacji z czasów PO okazała się niewypałem. Podstawa programowa wprowadzona w przeddzień Wigilii 2008 r., jakby bocznym wejściem, spowodowała twardą reakcję części rodziców i środowisk patriotycznych. Kolejne grupy osób, głównie działaczy „Solidarności” z lat 80., podejmowały rotacyjną głodówkę, by wymusić na pani minister właściwą reakcję. Ostatecznie ówczesny prezydent RP Bronisław Komorowski zaprosił strony konfliktu do swojego pałacu i skłonił kierownictwo resortu edukacji do dokonania lekkiego makijażu; jeden z wątków przedmiotu historia i społeczeństwo, de facto jedynego podtrzymującego powszechność nauczania historii w szkole, pt. „Narodowy Panteon i Ojczyste Spory”, został wyniesiony do rangi obligatoryjnego, a nie fakultatywnego. Dziś wiemy, że te próby ratowania nauczania historii w szkole średniej były nieskuteczne. Nie sprawdził się system trzyletniego gimnazjum ani trzyletniego liceum. Nie tylko historia, lecz także inne przedmioty w cyklu de facto dwuipółletnim nie są do ogarnięcia przez młodzież, a i nauczyciel nie jest w stanie sprostać wymogom kształcenia wyznaczonym przez planistów, z racji olbrzymiego materiału przeznaczonego do przekazania uczniom. Dziś wiemy, że obecne kierownictwo MEN jest skłonne powrócić do systemu sprzed lat, czyli wprowadzić z powrotem czteroletnie liceum, a niższe stopnie kształcenia podzielić albo wedle modelu 4 plus 4, albo 3 plus 5, tak by ośmioletni cykl nauki powszechnej przygotowywał kandydatów do wyboru wariantowych opcji kształcenia na poziomie edukacji ponadgimnazjalnej. Dzięki temu jest szansa, że historia będzie obowiązkowo nauczana dwa razy w cyklu czteroletnim, do ostatnich dni przed maturą. Niezależnie od wyboru przez uczniów rodzaju szkoły, profilu klasy i przedmiotów na egzaminie maturalnym.

Dlaczego historia jest tak ważnym przedmiotem w szkole powszechnej? Skoro zgodziliśmy się, by państwo zobowiązać do kształcenia dzieci i młodzieży w placówkach szkolnych, to przecież dlatego, że jesteśmy – jako wspólnota – odpowiedzialni za wychowanie kolejnych pokoleń w zgodzie ze stanem wiedzy i w systemie wartości wyznawanym przynajmniej przez większość tejże wspólnoty. Wśród tych wartości są poza dyskusją wolność i umiłowanie ojczyzny. Nikt w Polsce się nie przyzna, że jako Polak źle życzy swojej ojczyźnie, a jako człowiek chciałby żyć w izolacji. Otóż historia to wprawdzie niejedyny (są: język polski, katecheza, czasem geografia i inne), ale najdoskonalszy przedmiot nauczania w szkole, dzięki któremu młody człowiek staje się zdolny do wolności i odpowiedzialności zarazem. Przeszłe wydarzenia, postawy bohaterów i analiza błędów naszych przodków pozwalają nam z pokolenia na pokolenie – zarówno w wymiarze personalistycznym, jak i wspólnotowym – nie zapomnieć o Polsce.

A szczególnie może, w wypadku Polaków, wiedza dotycząca majowych rocznic pozwala nam lepiej zrozumieć odziedziczone wady i zalety. Od pierwszych dni tego miesiąca mamy nad czym dumać, od kogo się uczyć. Dzień 1 maja – przymusowe święto w Polsce komunistycznej od 1950 r. – przegrał ostatecznie z dniem 3 maja, upamiętniającym uchwalenie konstytucji, pierwszej w Europie, oraz ze świętem Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej. Nawet dzień 2 maja – Dzień Flagi, choć młode to święto – wygrał z Dniem Pracy, bo odwołujemy się tego dnia do autentycznych polskich symboli narodowych. Kolejne tygodnie przypominają o bohaterach spod Monte Cassino, którzy po dniach boju ostatecznie 18 maja zdobyli wzgórze; o papieżu ranionym 13 maja na placu św. Piotra przez sprawców, którzy za wszelką cenę chcieli podtrzymać przy życiu Imperium Zła. Majowe dni to także wydarzenie z 1926 r., kiedy dramatycznie zbiły się polskie racje: czy można reperować demokrację przez jej niszczenie i zadany gwałt? Gdzie jest granica, to wiecznie zobowiązujące nas „non possumus”, za którą bierność staje się przyzwoleniem?

Jan Żaryn