Archiwum

Setne urodziny

Jubileuszowy numer naszego pisma „wSieci Historii” prowokuje do podsumowań i wspomnień. Zaczynaliśmy naszą przygodę, dzięki inicjatorom dzieła – braciom Michałowi i Jackowi Karnowskim, w kwietniu 2012 r. Wtedy powstała redakcja miesięcznika „Na Poważnie” (tytuł wymyślił nasz syn, Stanisław) i wyszedł pierwszy numer. Wokół tej inicjatywy zebrała się grupa przyjaciół, ale także ideowych wyznawców Wielkiej i Dumnej Polski. Zaczęliśmy wydawać pismo ekskluzywne. Pamiętam pierwszy numer z tematem miesiąca „Wolność reglamentowana” z rysunkiem Andrzeja Krauzego. Podjęliśmy pracę w atmosferze zbliżającej się, drugiej rocznicy tragedii smoleńskiej, poszukując odbiorcy inteligentnego, a zarazem zainteresowanego współtworzeniem wspólnoty polskiej, zdolnej do kontaktowania się z własnym dziedzictwem. Wiedzieliśmy, że polski patriotyzm – tak potrzebny do zrozumienia współczesnemu Polakowi – ma wiele definicji; z jednej strony to patriotyzm insurekcyjny, wyrastający z doświadczenia kolejnych pokoleń walczących o przywrócenie na mapę świata Niepodległej, z drugiej strony to patriotyzm republikański, zapomniany, a wyrastający z tradycji I Rzeczypospolitej, za którą byli odpowiedzialni nosiciele herbów, rycerze, szlachta, prymasi i kaznodzieje, a im bliżej końca Rzeczypospolitej, także mieszczaństwo. I ten trzeci wymiar patriotyzmu, mnie osobiście najbliższy, narodowo-demokratyczny, wspierany równolegle przez naukę społeczną Kościoła. Patrioci obozu narodowego i katolickiego budowali na przełomie XIX i XX w. nowoczesny naród polski, jednocześnie przeciwstawiając się imperializmowi protestancko-niemieckiemu i prawosławno-carskiemu. „Polak – katolik” – jak pisał prymas Stefan Wyszyński – „Nie jest to hasło, to jest płód życiowy, wyrosły w warunkach bytowania Kościoła w udręczonym Narodzie”. Nasz miesięcznik miał ten polski dorobek patriotyzmu prezentować. I tak zostało. Po roku zmieniliśmy tytuł pisma, jednocześnie urozmaicając jego zawartość. Pierwszy numer miesięcznika (obecnie dwumiesięcznika) „wSieci Historii” ukazał się 16 maja 2013 r., i zanotował sprzedaż niebywałą – 55 tys. egzemplarzy.

Udało nam się (zespołowi z Małgorzatą Żaryn i Michałem Karpowiczem oraz ze mną, na czele) zachęcić do stałej współpracy wybitnych historyków i – szerzej – ludzi kultury i nauki, o różnej wrażliwości, a także główne instytucje kultury czy archiwa państwowe. Dzięki temu chcieliśmy osiągnąć pewien efekt, czyli zaprezentować w formie kompetentnej nasze rzeczywiste dziedzictwo, nieograniczone z racji prywatnych obciążeń redakcji czy też na skutek podtrzymywania cenzorskich cięć fragmentów naszej historii, odziedziczonych przede wszystkim po PRL, ale też – co jeszcze smutniejsze – po II RP. Otwartość na nasze dziedzictwo miała jednak swoje ograniczenia, oparte na refleksji historyczno-moralnej. Definiujemy zatem także hańbę i zdradę, choć cieszy nas przede wszystkim pozytywny dorobek przeszłych pokoleń.

Wśród tych wielu, z którymi podjęliśmy owocną współpracę, znaleźli się – nasze koleżanki i nasi koledzy, których już dziś z nami nie ma. Iza Galicka, wybitny historyk sztuki, odkrywczyni (wraz z panią Hanną Sygietyńską) polskiego obrazu El Greca z Siedlec, zaszczycała nas swoimi tekstami o włoskich malarzach czy rzeźbiarzach, ale również – wykazując zdolności literackie – fragmentami własnych wspomnień i prowadzonego przy okazji inwentaryzacji dóbr kultury dziennika. Andrzej Wroński z kolei, z którym studiowaliśmy na tym samym roku w czasach radości i smutku wywołanego wprowadzeniem stanu wojennego, był dyrektorem założonego przez siebie znanego wydawnictwa naukowego Neriton, sam także badacz XIX-wiecznych dziejów Polski. Razem tworzyliśmy po 10 kwietnia 2010 r. SPJN – środowisko inteligencji polskiej, m.in. organizujące, również dzięki Andrzejowi, w kościele Wszystkich Świętych wykłady i szkolenia. Erazm Ciołek, wybitny fotograf Solidarności i dzieła bł. ks. Jerzego, z którym zaprzyjaźniliśmy się błyskawicznie, i z którym – Małgosia i ja – przeprowadziliśmy jego ostatni wywiad, dla miesięcznika.      

Jan Żaryn, redaktor naczelny