Archiwum

Nowa Huta skarcona

Napisałem niedawno w jednym ze swoich artykułów o mieszkańcach Nowej Huty niepochlebnie, odnosząc się do czasów ukazania się „Poematu dla dorosłych” Adama Ważyka. Opublikowany w sierpniu 1955 r. za sprawą walk na górze partyjnej wiersz stalinowskiego literata podważał bowiem w swej treści sens budowy miasta – raju na ziemi, gdzie zgromadziły się w praktyce wszystkie patologie: prostytucja, pijaństwo itd. Jeden z czytelników mojego artykułu oburzył się, przypominając mi, że w tej samej Nowej Hucie, niemal w tym samym czasie mieszkańcy dzielnicy podjęli starania, by w mieście bez Boga postawić kościół. To też jest prawda o Nowej Hucie! Właśnie mija 60. rocznica haniebnej decyzji władz komunistycznych, które w lutym 1960 r. rozwiązały Komitet Budowy Kościoła utworzony w okresie odwilży (w 1957 r.), skonfiskowały zebrane fundusze, a w kwietniu tego roku uchyliły prawem kaduka wydaną trzy lata wcześniej zgodę na budowę świątyni. Co więcej, decyzją z 19 kwietnia 1960 r. miejscowa Dyrekcja Budowy Osiedli Robotniczych nakazała usunięcie krzyża w miejscu planowanej budowy, stanowiącego obiekt kultu, przy którym już zaczęto odprawiać m.in. msze św. Pomimo braku zgody ze strony miejscowego proboszcza tydzień później, 27 kwietnia 1960 r., robotnicy przystąpili do rozbiórki krzyża.

To jawne bezprawie, lekceważenie mieszkańców i kradzież mienia, w końcu próba zbezczeszczania krzyża wywołały natychmiastową reakcję społeczną. Ujawniło się drugie oblicze miasta i jego mieszkańców, dalekie od opisu sprzed pięciu lat Adama Ważyka. Przy krzyżu zaczął się gromadzić tłum, podjęto modlitwy, najpierw kobiety stanęły za nim murem, potem przyszli mężczyźni – robotnicy z Huty im. Lenina, by bronić krzyża i polskich kobiet. Do akcji skierowano SB, milicję. Najpierw poszły w ruch armatki wodne, ale wobec odpowiedzi ze strony tłumu (kamienie, cegły i butelki z benzyną, jak podczas powstania) do akcji wkroczyły jednostki wojska i KBW; obsadzono gmachy publiczne, wygaszono światła. Dzielnica została spacyfikowana. Jak twierdzą badacze zajmujący się historią Nowej Huty, do dziś nie wiadomo, ile osób zostało rannych i poddanych rozlicznym represjom. Podczas samych zajść bito także kobiety i dzieci, w odwecie zaś protestujący ranili ponad 80 funkcjonariuszy. Zostało zatrzymanych 600 osób, a SB wszczęła kolejne sprawy operacyjne, zdobywała agenturę, której celem było donoszenie na rodziny osób najbardziej zaangażowanych w budowę kościoła i prowadzone modlitwy pod krzyżem. Protestujących wsparł bp Karol Wojtyła, krytykując publicznie i podczas rozmów z przedstawicielami władz miasta decyzję o haniebnej próbie usunięcia krzyża i złamania przyrzeczeń. Także dzięki jego staraniom w Nowej Hucie ostatecznie po 20 latach powstał kościół – Arka Pana. Potem powstały kolejne świątynie. Nowa Huta stała się mieszkaniem Pana Boga, a nie patologicznych środowisk wyhodowanych przez stalinowskie mrzonki o budowie idealnego miasta.

Historia Nowej Huty to rzecz jasna wycinek dziejów człowieka poddawanego presji ze strony ideologicznego i totalnego państwa. Eksperymenty na ludzkiej głowie nieraz kończyły się tragicznie. Gdy ideologia zawładnie umysłami, stać człowieka na przekroczenie wszelkich granic i barier, szczególnie moralnych. W tym numerze przypominamy w 80. rocznicę zbrodni katyńskiej, zarówno o samym akcie ludobójstwa, jak i o nosicielach kłamstwa; jednocześnie pamiętamy o tych, którzy – m.in. także w Krakowie – zakładali opozycyjne instytucje, głównie wspierane przez Kościół, gdzie przechowywano prawdę.

Patologia i norma – dwa bieguny ludzkich zachowań. Obyśmy nigdy nie popadali w taki stan moralnego relatywizmu, w którym nie odczujemy jako Naród różnicy między tymi postawami. I, co gorsza, będziemy tolerancyjni wobec wszystkich i wszystkiego.

Jan Żaryn, redaktor naczelny