Archiwum

Stary nowy rok

Mieliśmy w naszej historii, chciałoby się powiedzieć, same wyjątkowe lata. Stąd i rocznic mamy do przeżywania co niemiara. Odchodzący 2022 r. był także wyjątkowy. Przede wszystkim dla naszych sąsiadów, Ukraińców. Ale i dla nas, którzyśmy tak jednoznacznie, w sposób otwarty i pełen empatii, potrafili znaleźć się jako naród – pełen miłosierdzia wobec uchodźców zza wschodniej granicy Polski. Jako naród nawiązaliśmy do tradycji naszych przodków, i tych z lat zaborów, gdy walczyliśmy za „wolność naszą i waszą”, i gdy w latach II wojny światowej wyzwalaliśmy Bredę, gdy walczyliśmy o Monte Cassino, gdy na ziemiach polskich otwieraliśmy drzwi potrzebującym, ukrywającym się, w tym Żydom skazanym przez Niemców na okrutną śmierć. Zapamiętamy zatem 2022 r. jako rok miłości chrześcijańskiej!

Zanim jego koniec nastąpi, 24 grudnia podzielimy się opłatkiem, zaśpiewamy kolędy, a nasze dzieci i wnuki dostaną prezenty (gdy to piszę, czas przyszły jest właściwym). Jak co roku. Nie zawsze jednak tak było, o czym przypominają nam w tym numerze historycy IPN w specjalnej wkładce. Pokolenie II wojny światowej i czasów stalinowskich w sposób szczególny zostało poddane próbie. Jednym z żołnierzy NOW-AK i komendantem tej formacji w Bochni był Władysław Gałka, ożeniony w 1943 r. z Wiktorią z Lisaków. Po wojnie Władysław nadal konspirował w okręgu krakowskim, pełniąc m.in. istotną funkcję w odnowionej Delegaturze Rządu RP na Kraj. Aresztowany w 1947 r. i skazany na wieloletnie więzienie pozostawił w samotności swoją małżonkę i ich dwie córki. W Boże Narodzenie było najtrudniej. Tak Władysław pisał do żony w pierwszych dniach stycznia 1955 r. z Wronek: „Moją sprawę zostaw Bogu, módl się tylko by mi dał siły moralne i fizyczne bym mógł przetrwać; by mnie ten wicher nie złamał i nie rzucił obok drogi naszej, jak zeschłego badyla, nikomu już niepotrzebnego. Rozumiem Cię droga i stale to podkreślam, że bez porównania trudniejszy jest Twój los. Na jedenaście świąt B[ożego] N[arodzenia] tylko dwa spędziliśmy razem; a takie urocze obiecywaliśmy sobie chwile. Nie jest to przyjemne po obcych wałęsać się progach [czyli w rodzinie Wiktorii], ale i to się skończy. Obyśmy tylko godnie przetrwali”. Z kolei w następnym roku w liście z więzienia z Wronek, wysłanym 5 stycznia 1956 r., dziękował rodzinie Wiktorii za wspólne przeżywanie świąt i dodawał: „Nie wolności mi było i jest żal, ale Was – ja bowiem wszędzie jestem wolny – ale wy biedne samotne w walce o każdy kęs chleba. Wy jesteście przedmiotem mej jedynej troski”.

Życzę nie tylko sobie, ale i wszystkim Czytelnikom, byśmy – jak pan Władysław – mieli tyle siły, miłości i wolności w sobie, aby móc sprostać wyzwaniom postawionym nam przez Opatrzność w nadchodzącym roku. Byśmy godnie przetrwali najbliższy 2023 r. Nie popełnili błędu. Nie wiemy, jaki będzie, ale na pewno potrzebna nam będzie siła – jak była konieczna w przypadku pana Władysława – płynąca z wiary, poczucia wolności i empatii skierowanej do najbardziej potrzebujących.

W bieżącym numerze tematem miesiąca są relacje polsko-niemieckie od średniowiecza do współczesności. Jak pisali polscy biskupi do swych braci niemieckich w słynnym liście z listopada 1965 r., historia naszych narodów nie jest zdeterminowana traumatycznymi relacjami z XIX i XX  w. Wspólna kolebka chrześcijańska, małżeństwa dynastyczne i wiele wieków pobytu we wspólnej Europie, a także święci i święte – jak Jadwiga Śląska – łączyły nasze narody. Nie jesteśmy skazani na wrogość. Pod jednym wszakże warunkiem – jest nim wola współczesnego pokolenia niemieckiego do traktowania nas jako narodu mającego prawo do posiadania swej pamięci historycznej, swego miejsca w historii i na współczesnej mapie politycznej Starego Kontynentu. Inaczej mówiąc, traktowania nas jak suwerena na przynależnym nam terytorium, prowadzącego zatem polską, a nie niemiecką politykę zewnętrzną i wewnętrzną.

Jan Żaryn, redaktor naczelny