Konfederacja Niepodległa

Stulecie odzyskania Niepodległej w cień przesunęło wszelkie inne rocznice, przecież także godne upamiętnienia. Należy do nich na pewno 250. rocznica wybuchu konfederacji barskiej, również dlatego że jej historia wpisała się w ciąg kolejnych wydarzeń zwieńczonych ostatecznie datą 11 listopada 1918 r. To wtedy bowiem 29 lutego 1768 r. w Barze na Podolu, w miasteczku fundowanym przez królową Bonę na pamiątkę jej miejsca urodzenia, miasta Bari, szlachta katolicka zbuntowała się przeciwko królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu z racji jego zbytniej uległości wobec carskiej Rosji i wszechwładnego ambasadora Nikołaja Repnina. Król okazał się bezsilny zarówno wobec narzuconego prawa o ochronie dysydentów, jak i wobec porwania grupy polskich senatorów z bp. Kajetanem Sołtykiem na czele, którzy trafili do Kaługi. Biskup krakowski będzie tam więziony do 1773 r. Zjednoczona szlachta pod wodzą marszałka konfederacji Michała Krasińskiego i jego brata bp. Adama rozpoczęła zatem bój o zachowanie katolickiego charakteru monarchii, a jednocześnie o suwerenność naruszoną przez prawosławną Rosję i jej wszędobylskiego ambasadora. Szli do walki z pieśnią na ustach, której strofy brzmiały zgodnie z ówcześnie rozumianą polską racją stanu: „Stawam na placu z Boga ordynansu; Rangę porzucam dla nieba wakansu; Dla wolności ginę; Wiary swej nie minę; To jest mój azard”. Powstańcy liczyli na pomoc zewnętrzną, przede wszystkim ze strony Francji; nie doczekali się. Zrobili też wiele głupstw, z których największym pewnie było porwanie samego króla i – nieudana – próba jego zabicia.  Konfederacja zakończyła się klęską, I rozbiorem Rzeczypospolitej. Ok. 15 tys. konfederatów zostało zesłanych na Syberię. Wydawało się, że nie mogło już być gorzej. Ale my wiemy, że było gorzej.

Historia konfederacji barskiej to zatem z jednej strony dzieje powtarzającej się w XIX w. ballady polskiej o przegranych insurekcjach skierowanych przeciwko Rosji, ale z drugiej – to przecież także pierwszy fragment dziejów Polaków przez pokolenia dających świadectwo, że „Jeszcze Polska nie zginęła, kiedy my żyjemy”. Krew konfederatów i ich cierpienie stawały się zobowiązaniem wobec kolejnych pokoleń walczących o Niepodległą. Tak ich m.in. widział i opisywał Juliusz Słowacki w pieśni „Nigdy z królami nie będziem w aliansach”. Konfederaci ustanowili Jasną Górę swą stolicą, duchową stolicą Polski; klasztor z obrazem Czarnej Madonny, Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej, stał się zatem miejscem dojrzewania ludności mieszkającej w trzech zaborach w latach 1795–1918, do polskości. Zwieńczeniem tej drogi stanie się 1920 r., kiedy masy ludowe, polskie i niepodległe zarazem, staną w jednym szeregu z polskim kapłanem ks. Ignacym Skorupką, by walczyć i – jak trzeba – zginąć za swoją już Ojczyznę. Jak niegdyś konfederaci szlacheccy walczyli i cierpieli za swoją, I Rzeczpospolitą. Tradycją polskich powstań narodowych, ale także starań o podtrzymanie morale Narodu i jego ekonomicznej tężyzny w XIX w. była – inny niż z królami alians – jedność między polskim patriotyzmem a postawami polskich kapłanów, polskiego Kościoła. To wiara w Boga i przez Niego ustanowiony porządek oparty na sprawiedliwości kazały Polakom wierzyć, że racja moralna jest po naszej i naszych marzeń stronie. Opatrzność Boża dała nam zaś na przewodniczkę Maryję, w sposób szczególny zakochaną w naszym Narodzie. W maju przeżywamy ten alians powstały za przyczyną naszych przodków, trzeciego dnia tego miesiąca. I oby tak zostało.

Jan Żaryn